Ethnicity and Confession in Bukovina in the Sources from the Turn of the 18th century
DOI::
https://doi.org/10.31861/hj2017.46.57-66Abstract
In the descriptions of Bukovуna as the new Habsburg province and in the records of the Roman Catholic Church various terms for ethnicity have functioned, sophisticatedly related to the religious denominations. Either all Orthodox inhabitants were described as Moldavians, or a difference between Orthodox Moldavians and Orthodox Ruthenians was marked. For Ruthenians (Orthodox and Greek Catholic) and their language there was no common name. All Roman Catholics were sometimes considered as Germans and Hungarians. Despite that, Catholic Church in Bukovуna from its beginning was multi-ethnic and multi-language. The ambiguity of terms is shown by the problem with distinguishing Catholic Poles and Slovaks. On the other hand, there was even a case of mistaking Ruthenians for Poles. Ethnicity and confession in Bukovina were entangled with each other, but with no strict connection, like the one functioning in Galicia (Polish Roman Catholics and Ruthenian Greek Catholics). The situation was much more complicated. The mixture of ethnicities among the faithful in both Orthodox and Catholic Churches was a factor of highest importance for the development of famous Bukovуnian tolerance.
Keywords: Bukovina, ethnicity, religion, terminology
References
O.V. Dobrzhans'kyy, Etnichnyy sklad naselennya Bukovyny kintsya XVIII – pershoyi polovyny XIX st. v suchasniy istoriohrafiyi [Ethnic Structure of the Population of Bukovina at the end of the 18th – beginning of the 19th cc. in contemporary Historiography], in «Materialy Bukovynskoyi Mizhnarodnoyi istoryko-krayeznavchoyi konferentsiyi, prysvyachenoyi 125-richchyu zasnuvannya Chernivets'koho natsional'noho universytetu imeni Yuriya Fed'kovycha 5 zhovtnya 2000 r. Chernivtsi», red. S. S. Kostyshyn et alii, Chernivtsi 2001, s. 367-372.
H.M. Skoreyko, Deyaki osoblyvosti provedennya perepysiv naselennya na Bukovyni kinet' XVIII – pochatok XX stolittya [Some peculiarities of Censusesin Bukovina (the end of the 18th – beginning of the 20th century)], in «Z istorychnoho mynuloho Bukovyny», red. V. Botushans'kyy et alii, Chernivtsi 1996, s. 54–61;
R. Grigorovici, Studiu comparatival recensământ urilor populaţiei Bucovinei din anii 1772, 1774 şi 1775 [Comparative Study of Censuses in Bukovina in years 1772, 1774 and 1775], «Analele Bucovinei», V, 1998, 2, s. 293-312; VI, 1999, 1, s. 47-82.
C. Ungureanu, Bucovina în perioada stăpânirii austriece (1774 – 1918). Aspecte etnodemografice şi confesionale [Bukovina in the Period of Austrian rule (1774 – 1918). Ethno-demographic and confessional Aspects], Chișinău 2003.
Die Bevölkerung der Bukowina (von Besetzung im Jahr 1774 bis zur Revolution 1848) [The Population of Bukovina (from the Occupation in year 1774 till the Revolution 1848], «Romanian Journal of Population Studies», 1, 2011, s. 117 – 143.
M. Chuchko, «Yv’zyat Boha na pomoshch'»: sotsial'no-relihiynyy chynnyk v zhytti pravoslavnoho naselennya pivnichnykh volostey Moldavs'koho voyevodstvata avstriys'koyi Bukovyny (epokha pizn'oho seredn'ovichchya ta novoho chasu) [«And take God for help»: socio-religious Factor in live of the Orthodox Population of northern Moldavia and Austrian Bukovina (epoch of late Middle Ages and Early Modern Period)], Chernivtsi 2008, s. 44-45.
General Spleny"s Beschreibung der Bukowina [General Spleny"s Description of Bukovina], wyd. J. Polek, Czernowitz 1893, s. III-XVI.
F. Mieg, Topographische Beschreibung der Bukowina [Topographic Description of Bukovina], wyd. J. Polek, Czernowitz 1897, s. 3–10. Józefińskie zdjęcia topograficzne (Josephinische Landesaufnahme) w skali 1:28 800 dostępne są na portalu: http://mapire.eu/en/ [dostęp: 26 X 2017]. Akurat w przypadku Bukowiny (wbrew informacjom samego portalu) udostępniana jest mapa z 1790 r. (oryginał: ÖsterreichischenStaatsarchiv – Kriegsarchiv [ÖSTA-KA], KPSKSB IXa, 432), a nie z lat 1773–1776, gdyż ta mapa zaginęła. Ocalała jedynie jej kopia w mniejszej skali 1:57 600 (ÖSTA-KA, KPSKSB IXa, 424).
D. Fleischer, Schlözer, August Ludwig von, in «Neue Deutsche Biographie», 23, Berlin 2007, s. 98-99.
Bukowina, in A. L. Schlözer, Briefwechsel meist historischen und politischen Inhalts, 8, Göttingen 1781, s. 145.
J. Budinszky, Die Bukowina zu Anfang des Jahres 1783 [Bukovina at the beginning of the year 1783], wyd. J. Polek, Czernowitz 1894, s. 3-6.
J. Rohrer, Bemerkungen auf einer Reise von der Türkischen Gränze über die Bukowina durch Ost- und Westgalizien, Schlesien und Mähren nach Wien [Comments about a Journey from the Turkish Border through Bukovina, East- and West-Galicia, Silesia and Moravia to Vienna], Wien 1804.
K. Hugelmann, Rohrer, Joseph, in «Allgemeine Deutsche Biographie», 29, Berlin 1970, s. 64–68.
Die Reisetagebücher des österreichischen Kaisers Franz I. in die Bukowina (1817 und 1823) [The journey Diary of the Austrian Emperor Franz I. in Bukovina (1817 and 1823], wyd. R. Wagner, München 1979.
Topographisch-statistische Uebersicht der Bukowina [Topographic-statistic Overview of Bukovina], «Hesperus. Encyclopädische Zeitschrift für gebildete Leser», 27, 1820, Beilage 8, s. 53-60.
R.F. Kaindl, Das Ansiedlungswesen in der Bukowina seit der Besitzergreifung durch Österreich. Mit besonderer Berücksichtung der Ansiedlung der Deutschen [The Settlement Process in Bukovina from the Seizure by Austria. With a special Consideration on the Settlement of Germans], Innsbruck 1902, s. 110.
Kraków, Archiwum Arcybiskupa Eugeniusza Baziaka [dalej: AEB], AV-7.2, nr 1, Visitatio Generalis Canonica Ecclesiae Parochialis r. lat. in oppido Sereth (…) die 23 Junii 1820, k. 8.
Por. I. Nistor, Der nationale Kampf in der Bukowina. Mit besonderer Berücksichtung der Rumänen und Ruthenen historisch beleuchtet [The national Struggle in Bukovina. With a special Consideration of Romanians and Ruthenians historically enlightened], Bucureşti 1918, s. 90-98.
F. Mieg, Topographische Beschreibung, s. 11.Wzmianka o pochodzeniu bukowińskich Rusinów z Marmarosz jest raczej odosobniona. Nie jest to jednak wykluczone, skoro również w tym regionie żyli (i żyją) Rusini/Ukraińcy (przykładowo w miejscowości Ruska Polana [rum. Poienile de sub Munte]).
J. Polek, Statistik der Judenthums in der Bukowina [Statistics of Jews in Bukovina], Wien 1889; S. J. Schulsohn, Die Geschichte der Juden in der Bukowina unter österreichischer Verwaltung 1774–1918.
I. Abteilung: Die Vertreibung der Juden aus der Bukowina 1774–1783 [History of Jews in Bukovina under Austrian Rule (1774–1918). I. part: The Expulsion of Jews from Bukovina 1774–1783], Berlin 1928; Geschichte der Juden in der Bukowina [History of Jews in Bukovina], red. H. Gold, t. I: Tel Aviv 1958; t. II: Tel Aviv 1962.
F.K. Zachariasiewicz, Wiadomość o Ormianach w Polszcze [Information about Armenians in Poland], Lwów 1842; S. Barącz, Rys dziejów ormiańskich [An outline of Armenian History], Tarnopol 1869;
Z. Jaroszewicz–Pieresławcew, Staroobrzędowcy na Bukowinie [Old Believers in Bukovina], in «Bukowina po stronie dialogu», red. K. Feleszko, Sejny 1999, s. 137-145.
Y. Shykh, Istoriya tserkovnoyi Unyiyi na Bukovynyi vid pochatku yeyi zasnovanya azh do 1901 roku [History of the Church Union in Bukovina from its Beginning till 1901], «Nyva. Chasopys' pos'vyachena spravam tserkovnym i suspil'nym», III, 1906, nr 1–15, IV, 1907, nr 11–19;
M. Sayko, Do pytannya pro formuvannya hreko-katolyts'koyi konfesiyi na Bukovyni (ostannya chvert' XVIII – pochatok XIX st.) [To the Question of Greek-Catholic Denomination"s Formation in Bukovina (last quarter of the 18th – beginning of the 19th c.)], in «Pytannya istoriyi Ukrayiny», t. 6, red. V. M. Botushans'kyy etalii, Chernivtsi 2003, s. 203-206.
Lwów, Tsentral'nyy derzhavnyy istorychnyy arkhiv Ukrayiny, f. 618, op. 1, nr 107, Status Cleri, latini ritus, Archidioeces. Metropol. Leopol. in CK Circulo Buccovino.
AEB, AV-7.2, nr 1, Visitatio Generalis Canonica Ecclesiae Parochialis r. lat. in oppido Sereth (…) die 23 Junii 1820, k. 8, 12.
J. Krętosz, Archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego w okresie józefinizmu (1772 – 1815) [Lviv Latin Archdiocese in the Period of Josephinism (1772 – 1815)], Katowice 1996, s. 141.
K. Nowak, Problem ludności «słowackiej» na Bukowinie w XIX i XX wieku [Problem of «Slovak» Population in Bukovina in the 19th and 20th centuries], in «Bukowina. Tradycje i współczesność», red. Z. Kowalski et al., Piła – Czerniowce – Suczawa 2006, s. 213-222.
M. Petraru, Polacy na Bukowinie w latach 1775–1918. Z dziejów osadnictwa polskiego [Poles in Bukovina in the years 1775–1918. From the History of Polish Settlement], Kraków 2004, s. 11-12.
Wyniki rozpoczętych w 1937 r. badań zawarte w artykułach: M. Gotkiewicz, O czadeckich repatriantach z Bukowiny [About the Čadca Repatriants from Bukovina] , «Etnografia Polska» VI, 1962, s. 93–133.
Migracje Górali Czadeckich w XIX i XX wieku [Čadca Highlanders Migrations in the 19th and 20th centuries], «Czasopismo Geograficzne» XXXVIII, 1967, 3, s. 3-22.
Z. Budzyński, Ludność pogranicza polsko-ruskiego w drugiej połowie XVIII wieku. Stan. Rozmieszczenie. Struktura wyznaniowa i etniczna [Population of Polish-Ruthenian Borderland in the second half of the 18th century. Position. Arrangement. Confessional and Ethnic Structure], 1, Przemyśl – Rzeszów 1993, s. 339–342.
H.M. Skoreyko, Deyaki osoblyvosti provedennya perepysiv naselennya na Bukovyni kinet' XVIII – pochatok XX stolittya [Some peculiarities of Censusesin Bukovina (the end of the 18th – beginning of the 20th century)], in «Z istorychnoho mynuloho Bukovyny», red. V. Botushans'kyy et alii, Chernivtsi 1996, s. 54–61;
R. Grigorovici, Studiu comparatival recensământ urilor populaţiei Bucovinei din anii 1772, 1774 şi 1775 [Comparative Study of Censuses in Bukovina in years 1772, 1774 and 1775], «Analele Bucovinei», V, 1998, 2, s. 293-312; VI, 1999, 1, s. 47-82.
C. Ungureanu, Bucovina în perioada stăpânirii austriece (1774 – 1918). Aspecte etnodemografice şi confesionale [Bukovina in the Period of Austrian rule (1774 – 1918). Ethno-demographic and confessional Aspects], Chișinău 2003.
Die Bevölkerung der Bukowina (von Besetzung im Jahr 1774 bis zur Revolution 1848) [The Population of Bukovina (from the Occupation in year 1774 till the Revolution 1848], «Romanian Journal of Population Studies», 1, 2011, s. 117 – 143.
M. Chuchko, «Yv’zyat Boha na pomoshch'»: sotsial'no-relihiynyy chynnyk v zhytti pravoslavnoho naselennya pivnichnykh volostey Moldavs'koho voyevodstvata avstriys'koyi Bukovyny (epokha pizn'oho seredn'ovichchya ta novoho chasu) [«And take God for help»: socio-religious Factor in live of the Orthodox Population of northern Moldavia and Austrian Bukovina (epoch of late Middle Ages and Early Modern Period)], Chernivtsi 2008, s. 44-45.
General Spleny"s Beschreibung der Bukowina [General Spleny"s Description of Bukovina], wyd. J. Polek, Czernowitz 1893, s. III-XVI.
F. Mieg, Topographische Beschreibung der Bukowina [Topographic Description of Bukovina], wyd. J. Polek, Czernowitz 1897, s. 3–10. Józefińskie zdjęcia topograficzne (Josephinische Landesaufnahme) w skali 1:28 800 dostępne są na portalu: http://mapire.eu/en/ [dostęp: 26 X 2017]. Akurat w przypadku Bukowiny (wbrew informacjom samego portalu) udostępniana jest mapa z 1790 r. (oryginał: ÖsterreichischenStaatsarchiv – Kriegsarchiv [ÖSTA-KA], KPSKSB IXa, 432), a nie z lat 1773–1776, gdyż ta mapa zaginęła. Ocalała jedynie jej kopia w mniejszej skali 1:57 600 (ÖSTA-KA, KPSKSB IXa, 424).
D. Fleischer, Schlözer, August Ludwig von, in «Neue Deutsche Biographie», 23, Berlin 2007, s. 98-99.
Bukowina, in A. L. Schlözer, Briefwechsel meist historischen und politischen Inhalts, 8, Göttingen 1781, s. 145.
J. Budinszky, Die Bukowina zu Anfang des Jahres 1783 [Bukovina at the beginning of the year 1783], wyd. J. Polek, Czernowitz 1894, s. 3-6.
J. Rohrer, Bemerkungen auf einer Reise von der Türkischen Gränze über die Bukowina durch Ost- und Westgalizien, Schlesien und Mähren nach Wien [Comments about a Journey from the Turkish Border through Bukovina, East- and West-Galicia, Silesia and Moravia to Vienna], Wien 1804.
K. Hugelmann, Rohrer, Joseph, in «Allgemeine Deutsche Biographie», 29, Berlin 1970, s. 64–68.
Die Reisetagebücher des österreichischen Kaisers Franz I. in die Bukowina (1817 und 1823) [The journey Diary of the Austrian Emperor Franz I. in Bukovina (1817 and 1823], wyd. R. Wagner, München 1979.
Topographisch-statistische Uebersicht der Bukowina [Topographic-statistic Overview of Bukovina], «Hesperus. Encyclopädische Zeitschrift für gebildete Leser», 27, 1820, Beilage 8, s. 53-60.
R.F. Kaindl, Das Ansiedlungswesen in der Bukowina seit der Besitzergreifung durch Österreich. Mit besonderer Berücksichtung der Ansiedlung der Deutschen [The Settlement Process in Bukovina from the Seizure by Austria. With a special Consideration on the Settlement of Germans], Innsbruck 1902, s. 110.
Kraków, Archiwum Arcybiskupa Eugeniusza Baziaka [dalej: AEB], AV-7.2, nr 1, Visitatio Generalis Canonica Ecclesiae Parochialis r. lat. in oppido Sereth (…) die 23 Junii 1820, k. 8.
Por. I. Nistor, Der nationale Kampf in der Bukowina. Mit besonderer Berücksichtung der Rumänen und Ruthenen historisch beleuchtet [The national Struggle in Bukovina. With a special Consideration of Romanians and Ruthenians historically enlightened], Bucureşti 1918, s. 90-98.
F. Mieg, Topographische Beschreibung, s. 11.Wzmianka o pochodzeniu bukowińskich Rusinów z Marmarosz jest raczej odosobniona. Nie jest to jednak wykluczone, skoro również w tym regionie żyli (i żyją) Rusini/Ukraińcy (przykładowo w miejscowości Ruska Polana [rum. Poienile de sub Munte]).
J. Polek, Statistik der Judenthums in der Bukowina [Statistics of Jews in Bukovina], Wien 1889; S. J. Schulsohn, Die Geschichte der Juden in der Bukowina unter österreichischer Verwaltung 1774–1918.
I. Abteilung: Die Vertreibung der Juden aus der Bukowina 1774–1783 [History of Jews in Bukovina under Austrian Rule (1774–1918). I. part: The Expulsion of Jews from Bukovina 1774–1783], Berlin 1928; Geschichte der Juden in der Bukowina [History of Jews in Bukovina], red. H. Gold, t. I: Tel Aviv 1958; t. II: Tel Aviv 1962.
F.K. Zachariasiewicz, Wiadomość o Ormianach w Polszcze [Information about Armenians in Poland], Lwów 1842; S. Barącz, Rys dziejów ormiańskich [An outline of Armenian History], Tarnopol 1869;
Z. Jaroszewicz–Pieresławcew, Staroobrzędowcy na Bukowinie [Old Believers in Bukovina], in «Bukowina po stronie dialogu», red. K. Feleszko, Sejny 1999, s. 137-145.
Y. Shykh, Istoriya tserkovnoyi Unyiyi na Bukovynyi vid pochatku yeyi zasnovanya azh do 1901 roku [History of the Church Union in Bukovina from its Beginning till 1901], «Nyva. Chasopys' pos'vyachena spravam tserkovnym i suspil'nym», III, 1906, nr 1–15, IV, 1907, nr 11–19;
M. Sayko, Do pytannya pro formuvannya hreko-katolyts'koyi konfesiyi na Bukovyni (ostannya chvert' XVIII – pochatok XIX st.) [To the Question of Greek-Catholic Denomination"s Formation in Bukovina (last quarter of the 18th – beginning of the 19th c.)], in «Pytannya istoriyi Ukrayiny», t. 6, red. V. M. Botushans'kyy etalii, Chernivtsi 2003, s. 203-206.
Lwów, Tsentral'nyy derzhavnyy istorychnyy arkhiv Ukrayiny, f. 618, op. 1, nr 107, Status Cleri, latini ritus, Archidioeces. Metropol. Leopol. in CK Circulo Buccovino.
AEB, AV-7.2, nr 1, Visitatio Generalis Canonica Ecclesiae Parochialis r. lat. in oppido Sereth (…) die 23 Junii 1820, k. 8, 12.
J. Krętosz, Archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego w okresie józefinizmu (1772 – 1815) [Lviv Latin Archdiocese in the Period of Josephinism (1772 – 1815)], Katowice 1996, s. 141.
K. Nowak, Problem ludności «słowackiej» na Bukowinie w XIX i XX wieku [Problem of «Slovak» Population in Bukovina in the 19th and 20th centuries], in «Bukowina. Tradycje i współczesność», red. Z. Kowalski et al., Piła – Czerniowce – Suczawa 2006, s. 213-222.
M. Petraru, Polacy na Bukowinie w latach 1775–1918. Z dziejów osadnictwa polskiego [Poles in Bukovina in the years 1775–1918. From the History of Polish Settlement], Kraków 2004, s. 11-12.
Wyniki rozpoczętych w 1937 r. badań zawarte w artykułach: M. Gotkiewicz, O czadeckich repatriantach z Bukowiny [About the Čadca Repatriants from Bukovina] , «Etnografia Polska» VI, 1962, s. 93–133.
Migracje Górali Czadeckich w XIX i XX wieku [Čadca Highlanders Migrations in the 19th and 20th centuries], «Czasopismo Geograficzne» XXXVIII, 1967, 3, s. 3-22.
Z. Budzyński, Ludność pogranicza polsko-ruskiego w drugiej połowie XVIII wieku. Stan. Rozmieszczenie. Struktura wyznaniowa i etniczna [Population of Polish-Ruthenian Borderland in the second half of the 18th century. Position. Arrangement. Confessional and Ethnic Structure], 1, Przemyśl – Rzeszów 1993, s. 339–342.
Downloads
Published
2017-12-20
How to Cite
Jakubowski, M. (2017). Ethnicity and Confession in Bukovina in the Sources from the Turn of the 18th century. History Journal of Yuriy Fedkovych Chernivtsi National University, (46), 57-66. https://doi.org/10.31861/hj2017.46.57-66
Issue
Section
Articles
